بررسی افت سطح ایستابی و مدیریت منابع آب با استفاده از modflow در محیط gis در دشت رفسنجان و انار

نخستین گام در ارزش نهادن به منابع آب زیرزمینی به رسمیت شناختن و تعیین شاخصی برای بررسی کل منابع می¬باشد. بهره¬برداری بی¬رویه از آب¬های زیرزمینی به ویژه در مناطق خشک و نیمه-خشک اثرات منفی زیست محیطی به دنبال داشته است که غالباً به دلیل عدم تفکیک مناطق یک حوضه و کم بودن قیمت محسوب شده آب، نسبت به قیمت واقعی آن و برآورد صحیح از آینده است. در مطالعه جاری با استفاده از gis، آمار و تعداد چاه¬های کشاورزی و اثرات منفی ناشی از بهره¬برداری بی¬رویه، بر روی هزینه¬ها و منافع اجتماعی در دشت رفسنجان مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از مدل modflow وضعیت حال و آینده نزدیک منابع آب بررسی شد. برای این منظور با استفاده از روش پیمایشی و با تکمیل تعدادی پرسشنامه، اطلاعات مورد نیاز بدست آمد. سپس برای تجزیه و تحلیل داده¬ها از روش رگرسیون و آنالیز واریانس استفاده شد. نتایج نشان داد بهره¬برداری بی-رویه از آبهای زیرزمینی و افزایش افت سالانه، باعث کاهش آبدهی چاه¬ها و در نتیجه کاهش کیفیت منابع آب شده است. بدین ترتیب، افزایش افت سالانه به طور مستقیم و یا غیر مستقیم، افزایش هزینه-های متغیر آبکشی، کاهش درآمد حاصل از کشاورزی، کاهش قیمت آب، افزایش تعداد دفعات و هزینه¬های جابجایی چاهها، ناامیدی کشاورزان از آینده منابع آب و در نتیجه تأثیر بر فعالیت کشاورزی و مزید بر علت، میزان مهاجرت کشاورزان از منطقه و همچنین افزایش خسارت¬ها و هزینه¬های تعمیرات ساختمان به دلیل نشست زمین، را به دنبال داشته است. با استفاده از برآورد مالی، شاخصی برای تقسیم¬بندی منطقه تعیین شد و دشت به پنج منطقه تقسیم و سپس آینده 5 ساله دشت با مدل modflow پیش¬بینی گردید. نتایج نشان داد اصلاح مدیریت و تهیه یک پلان جامع مدیریت منابع آب، از ادامه روند بهره¬برداری بی¬رویه که همراه با افزایش هزینه¬های وارد آمده است جلوگیری کرده و از افزایش هدر رفت سرمایه¬های ملی جلوگیری می کند. بنابراین اطلاع رسانی بیشتر مردم از پیامدهای بهره¬برداری بی رویه و افزایش کارایی استفاده از آب، برای بهره¬برداری بهینه و مطابق با میزان آب¬های قابل تجدید سالانه پیشنهاد می¬گردد.